Ο πρόεδρος του Αναγνωστηρίου Καλύμνου, Παναγιώτης Γιαμαίος, στο άκουσμα του θανάτου της Μαρίας Ζαϊρη, που υπηρέτησε το σωματείο από την θέση της προέδρου επί 11 χρόνια, με έκδηλη τη συγκίνηση από τον αναπάντεχο χαμό της, αποχαιρετά την εκλιπούσα εκ μέρους του Δ.Σ., η αναπάντεχη απώλεια της οποίας προκάλεσε έντονη συγκίνηση στο νησί.
Ακολουθεί ο Αποχαιρετισμός από το πρόεδρο του Δ.Σ. του Αναγνωστηρίου:
“Αγαπητή μας Μαρία,
Ξαφνικά και αθόρυβα άνοιξες την πόρτα της εξόδου. Γλίστρησες από τη ζωή για τους ουράνιους λειμώνες, χωρίς να φανερώσεις κάποιο σημάδι, χωρίς να αφήσεις υποψίες σε κανέναν για το ανέλπιστο, το βιαστικό σου ταξίδι. Το σπίτι σκουπισμένο, τακτοποιημένο, το τσουκάλι στη θέση του, βιβλία, σημειώσεις και γυαλιά πάνω στο τραπέζι και τα γατάκια στην αυλή χορτάτα, έτοιμα για το επόμενο γεύμα.
Το απόγευμα του Σαββάτου μάς πήρε ώρα για να το επιβεβαιώσουμε, να το συνειδητοποιήσουμε, να το πιστέψουμε. Ως κεραυνός εν αιθρία έπεσε στο νησί το μαντάτο του θανάτου σου. Μας συγκλόνισε όλους, γιατί δε σε βλέπαμε έτοιμη γι΄αυτή τη μετάβαση. Έδειχνες δυνατή, ανήσυχη, με αστείρευτες ψυχικές δυνάμεις, δρούσες κι ενεργούσες έτσι όπως έπραττες και πριν είκοσι χρόνια. Οι στροφές δεν είχαν πέσει σε ό,τι καταπιανόσουν και ήσουν παράδειγμα προς μίμηση, γιατί τα έφερνες όλα σε πέρας με αξιοθαύμαστο δυναμισμό και ακέραιη πνευματική διαύγεια.
Μετροφυλλώντας το βιβλίο της ζωής σου έκανα στάσεις πολλές.
Γεννήθηκες στην κατοχική Αθήνα από γονείς εξαίρετους. Τον γιατρό Κώστα Χατζηθεμιστοκλή και την Καλοτίνα Πέρου. Πέρασες τα σχολικά σου χρόνια στη γειτονική Κω και αποφοίτησες από το Ιπποκράτειο Γυμνάσιο.
Σπούδασες Κλασική Φιλολογία στη Θεσσαλονίκη και εργάστηκες για μικρό χρονικό διάστημα στη Μέση Εκπαίδευση.
Το 1970 εγκαταστάθηκες στην Κάλυμνο. Παντρεύτηκες τον αείμνηστο γιατρό –χειρουργό και αργότερα δήμαρχο Μιχάλη Ζαΐρη. Αποκτήσατε τρία παιδιά. Τον Παύλο, την Καίτη και τον Κώστα. Τα σπουδάσατε και παραδώσατε στην τοπική μας κοινωνία τρεις εξαίρετους επιστήμονες. Έναν γιατρό-χειρουργό, μια φαρμακοποιό κι έναν πολιτικό μηχανικό. Από το 1974 ως το 1990 διηύθυνες υποδειγματικά τη Χειρουργική Κλινική του συζύγου σου Μιχάλη.
Παρά τα βαριά οικογενειακά και εργασιακά σου βάρη, δραστηριοποιήθηκες σε συλλόγους και σε Σωματεία. Υπηρέτησες το Λύκειο Ελληνίδων ως Αντιπρόεδρός του και το Αναγνωστήριό μας πρώτα ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου από το 1978 και ύστερα ως Πρόεδρός του από το 1986 ως το 1997.
Επί της προεδρίας σου διοργανώθηκαν πάρα πολλές επιτυχημένες εκδηλώσεις. Ομιλίες, επετειακές εκδηλώσεις, παρουσιάσεις βιβλίων κλπ. Κορυφαία εκείνη της υποδοχής στον όροφο του Πνευματικού μας Κέντρου του Οικουμενικού μας Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου. Πρωτοστάτησες στις εκδόσεις του ιστορικού μας Ιδρύματος, τόσο των Καλυμνιακών Χρονικών, όσο και άλλων αυτοτελών εκδόσεων.
Μελέτησες το Αρχείο της Ιεράς Μητροπόλεως Καλύμνου κι έγραψες τη Συνοπτική Περιγραφή του Αρχείου της Ιεράς μας Μητροπόλεως, που δημοσιεύτηκε στον ογκώδη τόμο «Κάλυμνος- Ελληνορθόδοξος ορισμός του Αιγαίου», έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Λέρου, Καλύμνου και Αστυπαλαίας το 1994. Στον ίδιο τόμο δημοσιεύτηκε και η εργασία σου με θέμα: «Η Εκκλησιαστική ξυλογλυπτική του Μικέ Γαβαλά στην Κάλυμνο και Πάτμο».
Έγραψες μαζί με την αείμνηστη Θεμελίνα Καπελλά το βιβλίο «Παραμύθια και Παραδόσεις από την Κάλυμνο», το 1993. Συνέχισες με το βιβλίο «Μικρές Ιστορίες», το 1999 και διάφορες εργασίες που μπήκαν στα «Καλυμνιακά Χρονικά».
Η θητεία του συζύγου σου Μιχάλη ως Δημάρχου σού έδωσαν την ευκαιρία να παρακολουθείς από κοντά τις μεταβολές στη ζωή του νησιού, να γνωρίσεις προσωπικότητες της Ελλάδας και του Εξωτερικού που επισκέφτηκαν το νησί μας, αλλά και να εκπροσωπήσεις τον τόπο μας ως μέλος των πολιτιστικών μας φορέων σε συμπόσια κι άλλες ευρύτερες συναθροίσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Ήσουν μια πραγματική κυρία, ένας καλλιεργημένος άνθρωπος, μια εξόχως πνευματική παρουσία, μια αφοσιωμένη παραδοσιακή μάνα στην οικογένειά της, -παιδιά και εγγόνια- ένα ακάματο μελισσάκι, κι ένας άνθρωπος της εκκλησίας, θρησκευόμενη, όχι θρησκόληπτη, κοντά στους πονεμένους κι ενδεείς συνανθρώπους μας. Οι κεραίες σου συλλαμβάνανε τα πάντα. Μετείχες στο κοινωνικό γίγνεσθαι ανελλιπώς. Είχες αμετακίνητες αρχές και αξίες, για τις οποίες δεν έκανες ποτέ εκπτώσεις, ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής σου. Ευπροσήγορη, καταδεκτική, τσεκουράτη όπου χρειαζόταν και με μια καλοσύνη πηγαία. Διέθετες και το δικό σου χιούμορ, που νοστίμιζε την ατμόσφαιρα στις παρέες σου, αυτοσαρκαζόσουν άφοβα, στοιχείο της υψηλής αυτοσυνειδησίας σου.
Γι΄αυτά θα σε θυμόμαστε με πολλή αγάπη, φίλτατη Μαρία.
Άφησες μια πολύτιμη παρακαταθήκη στα παιδιά και στα εγγονάκια σου, τα οποία τα μεγάλωσες με τόση αγάπη και φροντίδα. Καμάρωνες, πραγματικά, για την πρόοδο και τις επιτυχίες τους.
Σε μας, στο Αναγνωστήριο, κληροδοτείς ένα πρότυπο ζωής, στο οποίο συνυπάρχουν αρμονικά πολλές αρετές: Σοβαρότητα, άρτια πνευματική συγκρότηση, εργατικότητα, υπευθυνότητα, συνέπεια, ευθύτητα, αποτελεσματικότητα.
Ως πρόεδρός του, το οποίο υπηρέτησες κι εσύ με την ίδια ιδιότητα ευδόκιμα για έντεκα συναπτά έτη, σε μακαρίζω για τη βιωτή σου και τον επιτυχημένο αγώνα σου στον μάταιο τούτο κόσμο. Εξ ονόματος, δε, του Δ. Σ. σε αποχαιρετώ, ευχόμενος από καρδιάς καλό παράδεισο!”
